ἩΘεία Λειτουργία εἶναι προσευχή πού γίνεται συλλογικά (ἀπό τήν κοινότητα), ὅπως δείχνει καί ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξης (λειτουργία=ἔργο τοῦ λαοῦ). Ἐάν ἡ προσωπική προσευχή εἶναι αὐθόρμητη, ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι δομημένη, φιλοτεχνημένη μέ μιά κατεργασία πού διήρκεσε στούς αἰῶνες. Βασι- σμένη στήν προσευχή τῆς Παλαιᾶς ∆ιαθήκης, κυρίως στούς Ψαλμούς, μπόρεσε νά ἀναπτυχθεῖ καί νά ἐνωθεῖ διαμέσου τῶν αἰώνων. Μέ τήν Θεία Λειτουργία οἱ πιστοί ἀγιάζονται καί μέσα σ ̓ αὐτή βρίσκουν δύναμη, εἰρήνη καί χαρά καθ ̓ ὅλη
τή διάρκεια τῆς ζωῆς τους.
Μακρυά ἀπό κάθε συναισθηματισμό, ἀλλά γεμάτη ἀπό ὑγιή συγκίνηση, ἡ Θεία Λειτουργία φιλτράρει ὅλα τά πάθη μας, προκειμένου ἡ προσευχή πού ἀναβλύζει ἀπό τίς καρδιές μας νά ἀνέβει μέ κάθε ἁγνότητα στόν Θρόνο τοῦ Ὑψίστου.
Εἶναι πνευματική, ἀλλά ταυτόχρονα γήϊνη, καθώς δέν ἀγνοεῖ τίποτα πού ἀφορᾶ τήν ἐπίγεια ζωή μας. Οἱ Ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν περιλαμβάνουν ὅλη τήν ἡμέ- ρα, ἀλλά καί τήν νύχτα. Οἱ Εὐχές τοῦ Ἱερέως φθάνουν στίς ἐργασίες τῆς κάθε στιγμής, στόν ὁποιονδήποτε καί σέ ὁ,τιδήποτε, καθώς ὑπάρχουν προσευχές γιά τά ζώα, τά φυτά, τούς σεισμούς, τούς δαιμονισμένους, τούς φυλακισμένους καί γιά χιλιάδες ἄλλες καταστάσεις. Τίποτα καί κανένας δέν μένει ἔξω ἀπό τήν προσευχή τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι μιά προσευχή «ἐνσαρκωμένη», γεμάτη ἀπό Πνεῦμα Ἅγιο.
Αὐτό φαίνεται, ἐπίσης, καθ ̓ ὅλη τή διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας. Ὅλοι συμμετέχουν, ὁλόκληρη ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη (ἡ ψυχή, τό πνεύμα καί τό σώμα), οἱ εἰκόνες καί οἱ ἀγιογραφίες, τά ἅγια λείψανα, τά ἄμφια, τό θυμίαμα, οἱ λαμπάδες, τά καντήλια, τά σήμαντρα καί οἱ καμπάνες, τό ψωμί καί τό κρασί, χωρίς νά ξεχάσουμε καί τά λουλούδια. Ὅλη ἡ ∆ημιουργία συμμετέχει, ὅπως γιά τήν ζωγραφική ἑνός πίνακα.
Ἐπιπλέον, στήν Θεία Λειτουργία συμμετέχουν ὅλες οἱ αἰσθήσεις μας: τό αὐτί πού ἀκούει τούς ὕμνους καί τούς ἤχους τῆς καμπάνας, τά μάτια πού μελετοῦν τήν ἱερά τελετή καί τήν εἰκονογραφία, ἡ μύτη πού αἰσθάνεται τήν μυρωδιά τοῦ λιβανιοῦ («Σοῦ προσφέρομεν τό θυμίαμα εἰς ὀσμήν εὐωδίας πνευματικῆς», λέγει ὁ Ἱερέας εὐλογώντας τό θυμίαμα), καί τό στόμα πού ψέλνει καί γεύεται τό πνευματικό συμπόσιο, τό ὁποῖο παίρνει μορφή κατά τήν Θεία Εὐχαριστία, τόν ἁγιασμό, τόν ἄρτο καί τά κόλλυβα.
Ὁ Λειτουργικός Κύκλος, στόν ὁποῖον βασίζεται ἡ Θεία Λειτουργία, συνίσταται καθημερινά ἀπό τίς Ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου (Ἐσπερινός, Μεσονυκτικό, Ὄρθρος, Α ́, Γ ́, ΣΤ ́ καί Θ ́ Ὥρες), πού κινοῦνται γύρω ἀπό τήν Θεία Εὐχαριστία. Τά πάντα βρίσκονται σέ κύκλους : ἐβδομαδιαίος, μηνιαίος, πασχαλινός κύκλος κ.ἄ.).Ἡ ζωή τοῦ χριστιανοῦ ἐγγράφεται, ἐπίσης, στόν λειτουργικό κύκλο τῶν μυστηρίων, ἀρχίζοντας ἀπό τό Βάπτισμα καί τελειώνοντας μέ τόν Ἐνταφιασμό. Ἡ Ἐκκλησία συνοδεύει τόν ἄνθρωπο καθ ̓ ὅλη τή διάρκεια τῆς ζωῆς του μέ τά μυστήρια καί τίς προσευχές.
Τό περιεχόμενο ὅλων τῶν προσευχῶν κατά τήν Θεία Λειτουγία ἔχει σάν ἄξονα τήν οἰκονομία τῆς σωτηρίας μας, πού εἶναι μέ ἄλλα λόγια ἡ ∆ημιουργία, ἡ Ἐνσάρκωση τοῦ Χριστοῦ καί ἡ ∆ευτέρα Παρουσία Του.
Τά λειτουργικά κείμενα διαμορφώθηκαν ἀρχικά μέ τίς προσευχές τοῦ παλαιοῦ Ἰσραήλ καί συμπληρώθηκαν ἀπό τούς ὑμνογράφους καί σαφώς ἀπό τό Εὐαγ- γέλιο. Ὅλα αὐτά τά λειτουργικά κείμενα μᾶς διδάσκουν, καθώς εἶναι θεολογι- κά, δογματικά καί πνευματικά. Ὁ σκοπός τους εἶναι νά μᾶς ἀνεβάσουν ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό, ἀλλά αὐτό δέν γίνεται χωρίς ἀγώνα. Τό περιεχόμενο τῶν κειμέ- νων αὐτῶν δέν μπορεῖ νά ὑποβιβαστεῖ στό ἐπίπεδό μας· ἐμεῖς οἱ ἴδιοι ὀφείλουμε νά ἀνορθωθοῦμε ψηλά. Αὐτό ἀπαιτεῖ ξεπέρασμα ὅλων τῶν ἐμποδίων καί ἰσχυρή θέληση, ὅπως καί ὅλη ἡ χριστιανική μας ζωή. Ἄν ξεπεράσουμε τίς παλιές μας συνήθειες καί ἀφήσουμε πίσω τόν «παλαιό ἄνθρωπο», γιά τόν ὁποῖον μιλάει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, θά γευθοῦμε ἤδη ἀπ ̓ αὐτή τή ζωή τήν χαρά τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.
Ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι ἁπλά μιά διδασκαλία, εἶναι βίωμα-ζωή, καί γιά νά τήν γευθοῦμε δέν ὑπάρχει τίποτα καλύτερο ἀπό τό νά συμμετέχουμε στήν Θεία Λειτουργία. Μόνο ἐκεῖ αἰσθανόμαστε τήν ἀφθονία καί τήν ὀμορφιά τῆς πίστεώς μας καί ψηλαφοῦμε μιά ζωή πού περιλαμβάνει τό μυστήριο.
Ἀρχιμανδρίτης Κασσιανός
