Τά λόγια τοῦ Χριστοῦ, «τό σάββατον διά τόν ἄνθρωπον ἐγένετο, οὐχ ὁ ἄνθρωπος διά τό σάββατον» (Μάρκ. β΄ 27), δέν εἶναι λόγια ἁπλά, ἱστορικά˙ εἶναι λόγια πού µᾶς ἀφοροῦν, καθώς στιγµατίζουν τό πάθος τοῦ φαρισαϊσµοῦ.
Ὅλα αὐτά πού ὁ Σωτήρας θεσµοθέτησε διά µέσου τῆς Ἐκκλησίας (νηστεία, µοναχισµός, ἱερές εἰκόνες, ἱερές ἀκολουθίες καί λειτουργίες κλπ) ἀποτελοῦν µέσα γιά νά δοξαστεῖ ὁ Θεός καί νά σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Ἐξάλλου, ἡ Δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως λέει ἕνας Πατέρας, ἐάν ἡ µνήµη µου δέν µέ ἀπατᾶ. Ὁ σκοπός, λοιπόν, εἶναι ἡ Δόξα τοῦ Θεοῦ καί ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ὅµως, ἐάν τά µέσα γίνονται αὐτοσκοπός, δέν συνεισφέρουν πιά στόν πραγµατικό σκοπό, ἀλλά µάλλον γίνονται ἐµπόδιο. Ἔτσι, λοιπόν, ἡ κατάσταση χωλαίνει καί φθάνουµε τελικά στόν φαρισαϊσµό.
Ἀκόµη καί οἱ Ἅγιοι, πού µποροῦν νά ἀποτελέσουν µέσα, ὅταν ἐµποδίζουν τούς πιστούς, κατά τήν πορεία τους πρός τόν Θεόν, γίνονται ἐπιζήµιοι. Ὁ Θεός ὁ Ἴδιος ὅρισε τό Σάββατο µέσῳ τοῦ Μωϋσέως, ὅπως ὅρισε καί τά ὑπόλοιπα. Ἐάν δέν κάνουµε χρήση µέ διάκριση αὐτού πού ὅρισε ὁ Θεός καί γινόµαστε ἀπόλυτοι, τότε χρειάζεται νά ἔχουµε πολύ µεγάλη προσοχή, γιατί δέν θά ἀξίζουµε ὕστερα τίποτα περισσότερο ἀπό τούς Φαρισαίους.
Τό νά θέλουµε πάντα νά ἐπιβάλλουµε, ἀκόµα καί νά ὑποκαθιστοῦµε αὐτό πού ἀποκαλῶ µέσο, ὑπό τήν πρόφαση τῆς ἀγνότητος καί καθαρότητος στήν πίστη καί τῆς ἀφοσιώσεως στήν Παράδοση, καί αὐτό χωρίς διάκριση καί χωρίς ἐνδιαφέρον γιά τήν ἀδυναµία τοῦ ἀνθρώπου, µπορεῖ νά ὀνοµαστεῖ "φαρισαϊκός σαββατισµός" καί δέν ὁδηγεῖ πουθενά, παρά µόνο στήν ταραχή, στήν διχόνοια καί στήν χειρότερη τῶν περιπτώσεων, στό σχίσµα. Εἶναι ἕνας ἄκαιρος ζῆλος, σηµάδι ἀνωριµότητος, ἀνυποµονησίας, γιά νά µήν ποῦµε, ἀλαζονείας. Μιλῶ σωστά λέγοντας παραπάνω ὅτι θέλουµε ἀκόµα καί νά ὑποκαθιστοῦµε κάποιο µέσο, καθώς ἐνίοτε βλέπουµε στήν ζωή τῶν πιστῶν πράγµατα καί καταστάσεις "στραβά", πού ἔχουν ἀποκλίνει καί πού θέλουµε νά τίς "ἀνορθώσουµε". Ἀλλά ἀντί νά ἀνορθώνουµε τό στραβό καλάµι, τό συντρίβουµε ὁλοκληρωτικά.
Τό νά ἀσκοῦµε πίεση στά πνευµατικά πρόβατα γιά νά προχωροῦν πιό γρήγορα ἀπ᾽ ὅσο δύνανται, συνιστᾶ ἔλλειψη διακρίσεως καί σοφίας. Ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ λέει πολύ σωστά: «ἐγώ δέ ἐνισχύσω ἐν τῇ ὁδῷ κατά σχολήν τῆς πορεύσεως τῆς ἐναντίον µου καί κατά πόδα τῶν παιδαρίων» (Γέν. λγ΄ 14)
Τό καλύτερο παράδειγµα στήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας, πού δείχνει τήν ἀκρίβεια τῶν λόγων τοῦ Θεοῦ, «τό σάββατον διά τόν ἄνθρωπον ἐγένετο», εἶναι τό σχίσµα τῶν Παλαιοηµερολογιτῶν στήν Ρωσσία, πού διαρκεῖ ἐδώ καί µερικούς αἰῶνες καί τό ὁποῖο ἀποδυνάµωσε τήν Ἐκκλησία καί ἀποπλάνησε ἕνα µεγάλο µέρος τῶν καλύτερων πιστῶν της. Παρόλ᾽ αὐτά, ἡ πρόθεση τοῦ Πατριάρχου Νίκωνος ἦταν καλή καί ἀξιέπαινος. Τό µόνο πού ἤθελε ἦταν νά ἀποκαταστήσει τίς ἀρχαίες παραδόσεις, ἀλλά χωρίς νά ἐνδιαφερθεῖ γιά τούς πιστούς, πού τίς εἴχαν συνηθίσει γιά ὁλόκληρες γενεές καί πού δέν εἴχαν οὔτε τό πνευµατικό ἐπίπεδο, οὔτε τήν ἀπαραίτητη γνώση γιά µιά τέτοια ἐξαναγκαστική µεταρρύθµιση.
Ἀκόµα καί οἱ καλύτερες προθέσεις, ἐάν δέν συνοδεύονται ἀπό διάκριση, ὑποµονή, συµπάθεια καί φιλανθρωπία, εἶναι ἀξιόµεµπτες καί τά λόγια τοῦ Χριστοῦ µας «τό σάββατον διά τόν ἄνθρωπον ἐγένετο», ταιριάζουν ἀπόλυτα. Τό πνεῦµα πού δεχτήκαµε εἶναι πνεῦµα εἰρήνης καί ὄχι πνεῦµα διχόνοιας, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, κάτι πού ἐπιβεβαιώνει αὐτό πού µόλις εἴπαµε.
Ἐάν δέν ἐµψυχώνοµαι νά φυλάσσω τήν ἁγνότητα τῆς πίστεως µέσα στήν φιλανθρωπία, ἐάν ἡ γνώση δέν βασίζεται στήν ἀγάπη, συµβαίνει αὐτό πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Καί ἐάν ἔχω... πᾶσαν τήν γνῶσιν, καί ἐάν ἔχω πᾶσαν τήν πίστιν... ἀγάπην δέ µή ἔχω, οὐδέν εἰµί» (Α΄ Κορ. ιγ΄ 2).
Γιά νά ὁλοκληρώσω αὐτό πού δέν εἶναι παρά µιά περίληψη, καί τό ὁποῖο θά ἀπαιτοῦσε περαιτέρω ἀνάπτυξη, κάτι πού ἡ φυγοπονία µου δέν µοῦ τό ἐπιτρέπει, παραθέτω τά ἐξῆς λόγια τῆς Θείας Λειτουργίας: «Ἀγαπήσωµεν ἁλλήλους, ἵνα ἐν ὁµονοίᾳ ὁµολογήσωµεν˙ Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦµα, Τριάδα Ὁµοούσιον καί Ἀχώριστον».
